“YA DEVLET BAŞA” “YA KUZGUN LEŞE

Taner TÜRKMEN

YAZDI

“YA DEVLET BAŞA”

“YA KUZGUN LEŞE”

KONUYA GİRİŞ: Tarihi kaynaklar “YA DEVLET BAŞA, YA KUZGUN LEŞE” ifa desinin şehzade Mustafanın boğdurulmasıyla başladığını anlatır. ya şansımız yaver gider başarırız, ya da canımızı veririrz.” anlamında söylenir

Türk kimliğini çözümlemede anahtar olacak cümlelerden biri. devletin yerini hiçbir şeyin tutmayacağını, devletin var olmak için olmazsa olmaz koşul olduğunu ifade eden bir söylemdir bu.

Hatta ölmeyi ve bilumum leş yiyici mahlukata yem olmayı devletsiz kalmaya yeğleyen anlayışın öz ifadesidir.

Kemal Tahir’in de değindiği şekliyle Türk devlet-siyaset anlayışının deyimleşmiş-taşlaşmış ifadesi. kabaca ifade edersek Kemal Tahir’e göre batı toplumlarında devlet toplumsal düzenin tamamlayıcısı – denetleyicisidir, oysa örneğin Türk toplumunda bizzat devlet bir yasa – koyucu, düzen yaratıcıdır ve bu anlamda vazgeçilmez niteliktedir. (devleti şu veya bu şekilde karşısına almış muhalifler için bile, ki kemal tahir’in kendisi -yıllarca hapis yatmıştır- de bu çizgide görülebilir kanımca).

Türkiye’de niye az-çok ciddi bir anarşist düşüncenin yeşermediğini araştıracak olanların sonunda ulaşması muhtemel deyim.

Devlet kelimesinin teknik terim olmazdan evvelki anlamının unutulması yüzünden hep siyasi otorite anlamındaki devletle ilgili bir söz olduğu düşünüle gelmiştir. Oysa devlet sözcüğü, mutluluk, talih gibi anlamlara da gelmektedir (örn. olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi). bu cümleden hareketle, bu söz de, girişilen riskli bir işin başında, “ya şansımız yaver gider başarırız, ya da canımızı veririrz.” anlamında söylenir.

Şehzadelerin durumunu anlatmak için kullanılabilecek aynı zamanda bir tiyatro oyununun da ismi olan söz. kanuni sultan süleyman’a kadar Osmanlı şehzadeleri anadoludaki sancak beyliklerinde başlarındaki lalalar gözetiminde yetiştirilmekteydi. padişah öldüğünde en hızlı olarak saraya ulaşan ve içeri girebilen (yani vezirlerin ve sadrazamların onayını alabilen) devletin başına geçebiliyordu.

Geç kalan ise boğduruluyordu.

İşte bu söz tam da şehzadelerin durumu ile örtüşmektedir. ya devletin başına geçersin ya da ölürsün” anlamıda taşımaktadır

Ya devlet başa ya kuzgun leşe sözü kime aittir?
Başa ya kuzgun leşe ne demektir? Büyük bir zafer için her tehlikenin, hatta ölümün bile göze alındığını belirtir.

Sonunda büyük bir başarıya ulaşmak için yok olma tehlikesi bile göze alınır.

“Sonunda büyük bir başarıya ulaşmak için yok olma tehlikesi bile göze alınır” anlamında kullanılan bir söz: “Atasözlerinde, ya devlet başa ya kuzgun leşe, demişiz.”

Kuzgun ne demek TDK?

Türk Dil Kurumu sözlüklerinde kuzgun kelimesi ve kuzgun gibi kelimelerinin anlamları bulunmaktadır. Türk Dil Kurumu’na göre kuzgun kelimesinin anlamı Kuzey Amerika’nın dağlık bölgelerinde bulunan ve mavi renkte parlayan kuş türüdür. Kuzgun gibi kelimesi ise çok kara veya çok koyu anlamlarını barındırmaktadır.

Kuzgun, karakarga veya kelağ kargagiller (Corvidae) familyasından Corvus cinsi, zekası, büyüklüğü ve simsiyah olması ile dikkat çeken bir kuş türüdür. Kargagiller içinde en akıllı kuşlar oldukları düşünülmektedir. Kuzgunlar aynı zamanda hırsız kuş olarak da bilinir.

Buna ilave kendi adim ve öz düşüncemi eklemek istedim.

“YA UMUTLA DEMİR, gibi, YA ATEŞE KÖMÜR” gibi olmak …

Türk alemine selam ve dua ile